De zorg is een omgeving waarin er heel hard gewerkt moet worden. Dus tijd om stil te staan bij de emotionele betekenis van ervaringen is er niet altijd. Ingrijpende gebeurtenissen en aanhoudende stresserende omstandigheden laten mensen alsook teams en organisaties vaak niet ongeroerd; het raakt ons en soms ook heel diep. Dergelijke incidenten en stresserende omstandigheden hebben een impact. De uitdaging ligt erin hier bewust mee aan de slag te gaan: actief een open, veilige, veerkrachtige cultuur te creëren waarin het bespreken van de impact na een gebeurtenis alsook het kanaliseren van de emoties die daarmee gepaard gaan mogelijk wordt. Daarmee kun je individueel, met het team en in de organisatie tot leiderschapsgroei komen. Daarvoor is een wisselwerking tussen inhoudelijke professionals en leidinggevenden noodzakelijk. Dit laatste is niet altijd vanzelfsprekend. Niet uit onwil, maar door hoe dingen gaan en patronen tot stand zijn gekomen.

Stilstaan bij de emotionele betekenis van ervaringen

Hoe ‘hoger’ je op de inhoudelijk verantwoordelijke ladder komt te staan, hoe lastiger het wellicht wordt om over de emotionele impact in gesprek te gaan. Inhoudelijke professionals (psychiaters en andere medisch specialisten, huisartsen, psychologen, verpleegkundig specialisten) worden getraind om te weten wat er met de client, degene die de hulp zoekt, aan de hand is, wat de client moet doen, of wat er in een team moet gebeuren, om het probleem waar de client mee komt beheersbaar te maken of opgelost te krijgen. Naarmate je meer ‘eindverantwoordelijkheid’ voor het behandelproces draagt, wordt dit een steeds sterkere, en daarmee soms emotioneel eenzame positie. Immers, jij bent degene met de kennis en ervaring om te besluiten wat er diagnostisch aan de hand is, van welke ziekte of stoornis er sprake is, waar de behandeling uit moet bestaan en hoe dat dient te gaan gebeuren. Dat zorgt soms onbedoeld voor distantie, waar juist de verbinding nodig is om over de impact van een gebeurtenis te spreken, met je omgeving en je team.

Hoewel er steeds meer aandacht is voor de persoonlijke ontwikkeling van bijvoorbeeld een specialist in opleiding, is het moeilijk om in het werk de emotionele betekenis van ervaringen die je opdoet tot uiting te laten komen, te voelen en onder woorden te brengen. De zorg is een omgeving waarin er heel hard gewerkt moet worden. Bovendien ligt na incidenten nogal eens de focus of procedures goed doorlopen zijn, omdat regelgeving en toezichthoudende organen daar om vragen. Dus tijd om stil te staan bij de emotionele betekenis van ervaringen is er niet altijd. Alhoewel inhoudelijke professionals soms ook hulp nodig hebben en zoeken naar manieren om hun emoties te kanaliseren, hebben zij de neiging om zichzelf deze hulp te onthouden door zich niet hulpbehoevend op te stellen.

Leidinggevenden en teams zien inhoudelijke professionals en medisch specialisten soms als een groep medewerkers waarbij de emotionele betekenis van gebeurtenissen voor die inhoudelijke professional niet aangeraakt hoeft te worden, omdat die er niet altijd lijkt te bestaan. Zo kom je onbedoeld niet in contact met elkaar, niet in gesprek en daarmee uiteindelijk niet tot zorg voor jezelf en de ander. Het proces van groei in samenwerking, in persoonlijk en collectief leiderschap komt dan niet tot stand. Nochtans kunnen leidinggevenden en collega’s ertoe bijdragen om op een open constructieve wijze de impact van ingrijpende gebeurtenissen bespreekbaar te maken, zonder dat de ander daarbij het gevoel heeft om uit zijn hulpverlenersrol te vallen. Vooral kan dat in samenspraak met de professionals, teams en leidinggevenden tot stand komen.

Emotioneel evenwicht onder druk : een uitdaging voor jouw zelfwaarde

In de somatische geneeskunde en de GGZ kunnen incidenten dermate zijn dat dit een emotionele, persoonlijke betekenis heeft of krijgt, zeker als ervaringen zich stapelen. In de GGZ gebeuren er veel incidenten met verbale en fysieke agressie, wat toenemend bij het werk lijkt te horen. Ondanks alle opvang die er kan zijn, zijn situaties met incidenten, of het nu agressie betreft, zelfdoding betreft, situaties waarbij fouten zijn gemaakt, allemaal situaties waarin je zelfbeeld, je zelfwaarde uitgedaagd wordt, je emotioneel evenwicht onder druk komt en je in de val kan trappen dat je het toch maar niet bespreekbaar maakt. En dan sluipt stap voor stap het gevoel van een nakende uitholling naderbij en verlies je het plezier in werk, de roeping of de passie voor het vak.

Onze eigen ervaring is dat het moeilijk kan zijn om die emotionele betekenis bespreekbaar te maken, en dat het heel lerend en verbindend is als dat wel lukt. Catherine merkt in haar coaching en training van medisch specialisten en huisartsen na ingrijpende incidenten hoe helend het voor de onderlinge samenwerking en zorg voor elkaar is om dit wel bespreekbaar te maken, en hoe belangrijk dit voor een groei in de onderlinge samenwerking in teams is. Frits weet vanuit eigen ervaring hoe incidenten emotioneel kunnen raken en wat dit met je gevoel van professionele zelfwaarde kan doen, en hoe belangrijk het is daarin in teams de emotionele verbinding te vinden.

Masterclass “Geweld in de GGZ: niet normaal meer”

Deze (persoonlijke) ervaringen staan mede aan de basis van de masterclass die Catherine Carton en Frits van der Wurff organiseren in de eendaagse masterclass. Het doel van de masterclass is om meer voeling en inzicht te krijgen rond de impact van dergelijke ingrijpende gebeurtenissen op jezelf, je team en de organisatie. En vooral om stil te staan hoe je het helend vermogen van jezelf, het team en je organisatie leert te vergroten.  In de wisselwerking tussen inhoudelijke professionals en leidinggevenden kan een open en veilige cultuur bijdragen dat na incidenten een persoonlijke en collectieve leiderschapsgroei versterkt wordt.