Uitdagingen

Na bijna 26 jaar in de GGZ merk ik dat de uitdagingen complexer en veelzijdiger zijn dan ooit. De sector bevindt zich op een cruciaal keerpunt. Externe druk vanuit maatschappelijke vraagstukken, van het IZA-akkoord tot de toename van verward gedrag op straat, hebben een enorme impact op de GGZ-sector. Wachtlijsten en bezuinigingen, die noodzakelijke klinische voorzieningen raken, vergroten de druk. De personeelsschaarste is groot. Dit vraagt om externe oplossingen én reflectie binnen de GGZ, zowel door organisaties als door de professionals zelf.

Verwijdering

Wat mij vooral opvalt, is dat we als sector steeds verder verwijderd raken van de essentie van ons werk: samenwerking en verbinding, gebaseerd op visie en waardering. Niet alleen onderling tussen professionals, maar ook tussen organisaties. Discussies over thema’s zoals het zelfgekozen levenseinde hebben een scherpe toon aangenomen en versterken de verdeeldheid. Hetzelfde gebeurt rond personeelsbeleid en de positie van ZZP’ers. De uitstroom en uitval in de sector van personeel is groot. De toekomstige vraag naar personeel is nog groter. Een duidelijke analyse van deze uitdaging ontbreekt vaak. Bovendien ligt er voortdurend veranderdruk op de sector. Dit komt niet alleen door het IZA-akkoord of door de toenemende vraag van ketenpartners zoals de politie en welzijnsorganisaties, maar ook door initiatieven binnen de GGZ zelf. Nieuwe initiatieven worden soms neergezet als dé oplossing, zoals de Nieuwe GGZ van Jim van Os. Wat vervolgens vaak ontbreekt, is de ruimte om stil te staan bij wat wél werkt. Alleen dan kunnen we gezamenlijk zorgen dat het werk in bredere zin beter verloopt. Deze ook grotendeels zelfopgelegde druk belemmert bovendien ons vermogen om gezamenlijk naar oplossingen te zoeken. De sector dreigt in een toestand van uitputting te raken.

Het werkelijke probleem

Dit alles lijkt symptoom van een groter probleem: een gebrek aan een lange termijnvisie voor de toekomst van de GGZ en een tekort aan een waarderende samenwerking. In plaats van te focussen op hoe we gezamenlijk de GGZ toekomstbestendig maken, ontstaat er een sfeer van uitsluiting en polarisatie. Dit ondermijnt de kracht van de sector. Deze ontwikkeling vind ik soms bijna zorgelijk worden.

Verbinding

De GGZ zou moeten bouwen op het principe dat we samen sterker staan. Het werk in de GGZ is waardevol, maar legt een zware druk op professionals. Mijn ervaring is dat het werk de laatste jaren moeilijker is geworden. Alleen samen ben je in staat die druk te hanteren. Maar nu lijkt het alsof de focus verschuift naar concurrentie en polarisatie. We moeten daarom terug naar de basis van verbinding, wederzijds respect en een gezamenlijke visie op de zorg. Het gaat niet om wie de beste oplossing heeft, maar om het bundelen van krachten om de uitdagingen van vandaag en morgen aan te pakken. Zonder een gezamenlijke koers en respect voor elkaars professionaliteit zullen we vast blijven lopen. De kern van de oplossing ligt niet in één specifieke aanpak. Elke professional, ongeacht positie of dienstverband, is daarin nodig, met de verantwoordelijkheid die daaruit voortkomt.

Een gedeelde verantwoordelijkheid

De uitdagingen waar we voor staan, zijn groot. Maar als we teruggaan naar de kern – samenwerking en verbinding – kunnen we als sector sterker worden.  Dit geldt niet alleen voor hoe we binnen de GGZ omgaan met de uitdagingen, maar ook voor de samenwerking met ketenpartners zoals de politie en gemeenten. Dit vraagt om een gezamenlijke visie waarin we elkaar versterken en niet tegenwerken. Het vergt ook een cultuur waarin we naar elkaar luisteren en vervolgens oplossingen zoeken. Alleen door onze krachten te bundelen kunnen we de GGZ toekomstbestendig maken. Dit vraagt ook om afbakening: wat kan de GGZ wel, en wat niet? Soms vraagt het lef om stelling te nemen, zowel bij beleidswijzigingen die opgelegd lijken te worden, als bij maatschappelijke thema’s die de vraag naar GGZ doen toenemen. Dit vraagt om moed: moed om naar elkaar te luisteren, verschillende perspectieven te respecteren, naar een toekomst waarin het werk enkel leuker kan worden.